កាលពីថ្ងៃទី ១ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២២ កិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយក្នុងតំបន់ (RCEP) បានចូលជាធរមាន គិតមកទល់បច្ចុប្បន្ន កិច្ចព្រមព្រៀងនេះពេញមួយខួបហើយ ។ តើក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំកន្លងទៅនេះ RCEP បានដើរតួនាទីអ្វីខ្លះសម្រាប់ជំរុញការស្តារសេដ្ឋកិច្ចតំបន់និងពិភពលោកក្នុងបរិបទដែលប្រឈមនឹងវិបត្តិផ្ទួនៗ ?

ដូចដែលយើងទាំងអស់គ្នាបានដឹងស្រាប់ហើយថា បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋសមាជិក RCEP គឺមកពីប្រទេសចំនួន ១៥ ដែលអាចនិយាយបានថាជារដ្ឋសមាជិកដែលមានភាពខុសប្លែកគ្នាខាងការអភិវឌ្ឍនៃសេដ្ឋកិច្ចសង្គម ខាងតម្រូវការនិងទម្លាប់ប្រើប្រាស់ ខាងទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី និងខាងរូបមន្តអភិវឌ្ឍន៍ជាដើម ដូច្នេះ ការធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងរដ្ឋសមាជិក RCEP គឺមិនត្រូវបានតម្រូវឱ្យធ្វើតាមរូបមន្តឬស្តង់ដាតែមួយនោះទេ ពោលគឺគោរពភាពខុសប្លែកគ្នានៃប្រទេសនីមួយៗ ហើយស្វែងរកចំណុចប្រសព្វគ្នានៃផលប្រយោជន៍រួម ។

ក្នុងន័យនេះ ការចរចាដើម្បីឈានដល់ការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងនេះមិនមែនជារឿងងាយស្រួលឡើយ ពោលគឺចាប់ពីការចរចាលើកដំបូងនៅខែឧសភា ឆ្នាំ ២០១៣ រហូតដល់ការចុះហត្ថលេខាផ្លូវការនៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២០ ការចរចាបានដំណើរការអស់រយៈពេលជាង ៨ ឆ្នាំ ។ ប៉ុន្តែទោះជាមានការលំបាកខ្លាំងយ៉ាងណាក្តី ក៏រដ្ឋសមាជិកបម្រុងនានាបានធ្វើកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងអស់ពីលទ្ធភាពក្នុងការចរចាដើម្បីមូលមតិគ្នា ។

ពាក្យចាស់ពោលថា «នឿយមុនស្រណុកក្រោយ» ។ ក្រោមកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនិងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដ៏ស្អិតល្មួតនៃភាគីនានា កិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលបង្កើតបានជាតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីធំបំផុតលើពិភពលោកបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺគ្របដណ្តប់ចំនួនប្រជាជន ៣០% នៃពិភពលោក មានទំហំសេដ្ឋកិច្ចស្មើនឹង ៣០% នៃពិភពលោក និងមានទំហំពាណិជ្ជកម្មស្មើនឹង ២៨% នៃពិភពលោកបានប្រសូត្រឡើង ព្រមទាំងហុចផ្លែផ្កាជាបន្តបន្ទាប់សម្រាប់រដ្ឋសមាជិកនានា ។

នៅដើមឆ្នាំ ២០២២ វិបត្តិនយោបាយរវាងរុស្ស៊ីនិងអ៊ុយក្រែនបានឡើងកម្តៅរហូតឈានដល់ការផ្ទុះជម្លោះប្រដាប់អាវុធ ។ រលកនៃជម្លោះនេះបានជះឥទ្ធិពលដល់តម្លៃទំនិញពិសេសតម្លៃប្រេងកាតនិងឧស្ម័នធម្មជាតិលើពិភពលោក ។ បន្ទាប់ពីនោះ ប្រទេសមួយចំនួនបានចាប់ផ្តើមប្រឈមនឹងសម្ពាធនៃអតិផរណា ។ ម៉្យាងវិញទៀត ការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ-១៩ក៏នៅមិនទាន់ចប់នោះទេ ។

កិច្ចព្រមព្រៀង RCEP ដែលប្រសូត្រឡើងក្នុងបរិបទដែលពិភពលោកកំពុងប្រឈមនឹងវិបត្តិផ្ទួនៗបែបនេះ ត្រូវប្រឈមនឹងសម្ពាធធំជាងពេលណាៗទាំងអស់ ។ អាស្រ័យហេតុនេះ រដ្ឋសមាជិកនៃ RCEP បានប្រើប្រាស់ឧត្តមភាពក្នុងតំបន់ ដោយជំរុញកិច្ចសម្រួលពាណិជ្ជកម្មនិងការវិនិយោគជាបន្តបន្ទាប់ បូករួមជាមួយនិងការកាត់បន្ថយឬលុបចោលពន្ធគយរវាងគ្នានិងគ្នា ដែលធ្វើឱ្យទំហំនាំចេញនាំចូលបានកើនឡើងជាលំដាប់ ។

យន្តការ RCEP បានជំរុញដោយមានប្រសិទ្ធភាពចំពោះការធ្វើឱ្យស៊ីជម្រៅនូវការតភ្ជាប់គ្នារវាងអង្គភាពសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ី ស្តារពាណិជ្ជកម្មនិងជំនឿចិត្តខាងវិនិយោគក្នុងតំបន់អាស៊ី ក៏ដូចជាពង្រឹងថែមទៀតនូវភាពធន់នៃខ្សែសង្វាក់ឧស្សាហកម្មនិងខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់អាស៊ី ។ ក្នុងនោះ ក្រៅពីការសន្យាពីការផ្តល់ភាពងាយស្រួលនិងបើកទូលាយចំពោះការធ្វើពាណិជ្ជកម្មនិងការវិនិយោគលើវិស័យប្រពៃណីដូចជាពាណិជ្ជកម្មទំនិញ និងពាណិជ្ជកម្មសេវាកម្មជាដើម រដ្ឋសមាជិក RCEP ក៏ផ្តោតសំខាន់លើការដាក់ចេញច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មថ្មីស្តីពីកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ធុរកិច្ចអេឡិចត្រូនិក និងលទ្ធកម្មសាធារណៈរបស់រដ្ឋាភិបាលជាដើម ទាំងនេះជាកម្លាំងចលករដែលជួយលំនឹងសេដ្ឋកិច្ចរបស់សមាជិក RCEP ។

ក្រៅពីនេះ ភាពបរិយាប័ន្នរបស់ RCEP ក៏បានរំលេចឡើងជាបន្តបន្ទាប់ផងដែរ ។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានគិតពិចារណាដល់កម្រិតអភិវឌ្ឍន៍ទីទៃគ្នារបស់រដ្ឋសមាជិក ដោយដាក់ចេញមាត្រាអនុគ្រោះឬអន្តរកាលសម្រាប់ប្រទេសមិនសូវអភិវឌ្ឍន៍ ពោលគឺបានដាក់ចេញយន្តការអន្តរកាលរយៈពេលប្រហែល ២០ ឆ្នាំ ដើម្បីសម្រេចបាននូវការលុបចោលពន្ធគយជាបណ្តើរៗចំពោះផលិតផលនាំចូលចំនួន ៩០% ។

ប្រទេសចិនបានដើរតួនាទីលេចធ្លោក្នុងការអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP ។ ជាឧទាហរណ៍ នៅឆ្នាំ ២០២២ ផ្លែឈើស្រស់ជាច្រើនមុខរបស់អាស៊ាន រួមមានផ្លែទុរេនរបស់វៀតណាម ផ្លែមៀនរបស់កម្ពុជា និងផ្លែផាសិនរបស់ឡាវជាដើមទទួលបានការអនុម័តឱ្យនាំចូលដែនចិនជាលើកដំបូងតាមស្តង់ដាត្រួតពិនិត្យអនាម័យនិងភូតគាមអនាម័យនិងសុវត្ថិភាពចំណីអាហាររបស់ប្រទេសចិន នេះក៏ជាលើកដំបូងរបស់ប្រទេសចិនដែលបានអនុម័តឱ្យប្រភេទផ្លែឈើស្រស់ជាច្រើនមុខរបស់បរទេសនាំចូលផ្ទាល់ទៅកាន់ប្រទេសចិន ។

តាមស្ថិតិរបស់ភាគីចិន ពីខែមករាដល់ខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ ២០២២ ទំហំនាំចេញនាំចូលរវាងប្រទេសចិននិងរដ្ឋសមាជិកដទៃទៀតនៃកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP មានរហូតដល់ ១,៧ ទី្រលានដុល្លារអាមេរិក កើនឡើង ៧,៩% បើធៀបនឹងរយៈពេលដូចគ្នានៃឆ្នាំ ២០២១ ហើយល្បឿនកំណើននេះគឺលឿនជាងកំណើននៃទំហំពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសចិននិងអឺរ៉ុប , ចិននិងអាមេរិកទៀតផង ។

មួយឆ្នាំកន្លងមកនេះ ការលុបបំបាត់របាំងពាណិជ្ជកម្មរវាងរដ្ឋសមាជិក RCEP ជាបណ្តើរៗបាននាំមកនូវភាគលាភចំពោះប្រទេសពាក់ព័ន្ធ ដែលក្លាយជាគំរូនៃពាណិជ្ជកម្មសេរីរបស់ពិភពលោក ។ ភាពស៊ីចង្វាក់និងបំពេញបន្ថែមគ្នារវាងគោលនយោបាយនិងយុទ្ធសាស្ត្រជាតិនៃរដ្ឋសមាជិក RCEP មិនត្រឹមតែបានជួយរក្សាលំនឹងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ដែលស្ថិតក្នុងវិបត្តិសកលប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងបានរួមចំណែកដល់ការលំនឹងស្ថិរភាពខ្សែសង្វាក់ឧស្សាហកម្មនិងខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់របស់ពិភពលោកផងដែរ ។   

យើងអាចជឿជាក់បានថា ស្របនឹងការលើកកម្ពស់សមត្ថភាពអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងរបស់ រដ្ឋសមាជិកនានា កិច្ចព្រមព្រៀង RCEP នឹងមានភាពកាន់តែចាស់ទុំឡើង ដែលនឹងក្លាយជាកម្លាំងចលករដ៏សំខាន់សម្រាប់រួមចំណែកដល់ការជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់និងពិភពលោកជាមិនខាន ៕

អត្ថបទដោយ ៖ តាំង ស៊ីឡេង , បុគ្គលិកនៃវិទ្យុមិត្តភាពកម្ពុជា-ចិន