តើពិភពលោកមានបញ្ហាអ្វី?

នៅឆ្នាំ២០២២ អាកាសធាតុអាក្រក់ខ្លាំង និងគ្រោះធម្មជាតិបានកើតឡើងជាញឹកញាប់នៅជុំវិញពិភពលោក។ យោងតាមរបាយការណ៍បណ្តោះអាសន្នស្ដីពី “ស្ថានភាពនៃអាកាសធាតុសកលឆ្នាំ២០២២” (Provisional State of the Global Climate 2022)របស់អង្គការឧតុនិយមពិភពលោក (the World Meteorological Organization）រលកកំដៅខ្លាំង គ្រោះរាំងស្ងួត និងទឹកជំនន់បំផ្លិចបំផ្លាញក្នុងឆ្នាំ២០២២ បានប៉ះពាល់ដល់មនុស្សរាប់លាននាក់ និងបណ្តាលឱ្យខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិរាប់ពាន់លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។

តើយើងគួរធ្វើយ៉ាងដូចម្ដេច?

បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ គឺជាការគំរាមកំហែងទូទៅចំពោះមនុស្សជាតិទាំងមូល។ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ គឺជាមធ្យោបាយតែមួយគត់ ដើម្បីរួមគ្នាដោះស្រាយបញ្ហាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ។ យោងតាមបទប្បញ្ញត្តិនៃច្បាប់អន្តរជាតិ ប្រទេសទាំងអស់ក្នុងពិភពលោកត្រូវតែ "ទទួលខុសត្រូវរួម ប៉ុន្តែចែកដោយឡែកពីគ្នា "។ តើទំនួលខុសត្រូវទាំងនេះគួរបែងចែក និងចែករំលែកដោយរបៀបណា?       តើយើងអាចពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យអ្វីខ្លះ? អ្នកជំនាញចិន និងបរទេសបានចាប់ផ្តើមពិភាក្សាយ៉ាងក្តៅគគុកលើចំណុចនេះ។

*អ្នកផ្លាស់ប្ដូរមតិយោបល់៖

* លោក Zhu Weidong អ្នកស្រាវជ្រាវនៅបណ្ឌិតសភាវិទ្យាសាស្ត្រសង្គមចិន

*លោក Ali Pate សាស្ត្រាចារ្យភូមិវិទ្យានៅសាកលវិទ្យាល័យ Bayero Kano 

*លោកស្រី Saara Chaudry   អ្នកជំនាញបញ្ហាបរិស្ថាននៅសាកលវិទ្យាល័យ Nairobi

Ali Pate៖ មើលទៅលើប្រវត្តិសាស្ត្រ ដំណើរការឧស្សាហូបនីយកម្មនៃប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍គឺជាបុព្វហេតុចម្បងនៃបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដែលមិនបានរួមចំណែកក្នុងការធ្វើឱ្យមានបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ឥឡូវនេះកំពុងទទួលឥទ្ធិពលយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដែលបណ្ដាលមកពីបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុដោយមិនស្មើភាពគ្នា។

នៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ប្រទេសជិត ២០០ ប្រទេស បានចូលរួមក្នុងសន្និសីទលើកទី២៧នៃភាគី (COP27) នៃ”អនុសញ្ញាក្របខ័ណ្ឌអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ។ សន្និសីទបាននាំមកនូវលទ្ធផលដ៏សំខាន់មួយគឺ ប្រទេសនានាបានយល់ព្រមបង្កើតមូលនិធិ "ការបាត់បង់និងការខូចខាត" （Loss and Damage）។

Zhu Weidong៖ មូលនិធិការបាត់បង់ និងការខូចខាត គឺជាជ័យជម្នះដ៏សំខាន់សម្រាប់ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ហើយវាក៏ជាវិធានការដ៏សំខាន់មួយផងដែរ ដើម្បីដោះស្រាយបម្រែបម្រួលពិភពលោក។ បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុមានអត្ថន័យសែនសំខាន់ចំពោះប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីរបស់ផែនដី និងការរស់រានមានជីវិតរបស់មនុស្សជាតិ។ ការឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងនេះអាចនិយាយបានថា ជាជ័យជំនះសម្រាប់ពលរដ្ឋទាំងអស់លើភពផែនដី។

Saja Choudley ៖ “សេចក្តីព្រាងស្តីពីការទប់ស្កាត់គ្រោះថ្នាក់ឆ្លងដែនបណ្ដាលមកពីសកម្មភាពគ្រោះថ្នាក់” ដែលត្រូវបានអនុម័តដោយគណៈកម្មការច្បាប់អន្តរជាតិ (ILC) ក្នុងឆ្នាំ២០០១ (Draft articles on Prevention of Transboundary Harm from Hazardous Activities) ចែងថា អ្នកបង្កើតសកម្មភាពបំពុលគួរតែទទួលខុសត្រូវចំពោះការខូចខាតណាមួយដែលបណ្តាលមកពីសកម្មភាពនេះ។ ការបង្កើតមូលនិធិការបាត់បង់ និងការខូចខាត ទំនងជានឹងបំពេញចន្លោះប្រហោងក្នុងប្រព័ន្ធហិរញ្ញប្បទានអាកាសធាតុបច្ចុប្បន្ន។

នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ជាច្រើនត្រូវបានរងផលប៉ះពាល់ដោយសារជម្លោះភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងវិបត្តិថាមពល ហើយសកម្មភាពអាកាសធាតុបានផ្លាស់ប្តូរ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងនាមជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍធំជាងគេ ប្រទេសចិនបាននិងកំពុងចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងការគ្រប់គ្រងពិភពលោកដោះស្រាយបញ្ហាបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ។

ក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំកន្លងមកនេះ រដ្ឋាភិបាលចិនបានអនុវត្តដោយយកចិត្តទុកដាក់នូវគោលនយោបាយកិច្ចសហប្រតិបត្តិការខាងត្បូង-ខាងត្បូងរបស់ខ្លួនក្នុងវិស័យបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ តាមរយៈការកសាងតំបន់គំរូកាបូនទាប និងការផ្តល់ការផ្គត់ផ្គង់ដូចជាផ្កាយរណបឧតុនិយម ប្រព័ន្ធផលិតថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យ យានយន្តថាមពលថ្មី ឧបករណ៍ត្រួតពិនិត្យបរិស្ថានជាដើម និងបានជួយប្រទេសពាក់ព័ន្ធធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវសមត្ថភាពរបស់ពួកគេក្នុងការទប់ទល់នឹងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ។ គិតត្រឹមខែមិថុនាឆ្នាំ២០២២ ប្រទេសចិនបានជួយប្រទេសចំនួន ២៨ អនុវត្តគម្រោងកាត់បន្ថយនិងបន្ស៊ាំនឹងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុចំនួន៣៧គម្រោង។ ចិនក៏គាំទ្រដល់ការអភិវឌ្ឍនិងការប្រើប្រាស់ថាមពលស្អាតក្នុងបណ្តាប្រទេសតាមបណ្ដោយ “ខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ”ផងដែរ។

ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំនេះមក ប្រទេសចិន និងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ផ្សេងទៀតបានរួមដៃគ្នាសម្រេចបាននូវសមិទ្ធផល និងការបំបែកកំណត់ត្រាជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងវិស័យអភិបាលកិច្ចអាកាសធាតុពិភពលោក ដែលនេះបានបង្កើនសាមគ្គីភាព និងការអភិវឌ្ឍទៅវិញទៅមក ហើយថែមទាំងបានដណ្ដើមបានសិទ្ធិបញ្ចេញមតិរបស់ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍនៅក្នុងកិច្ចការអន្តរជាតិថែមទៀត។

បម្រែបម្រួលអាកាសធាតុបានក្លាយទៅជាវិបត្តិសកលជាក់ស្ដែង និងបន្ទាន់។ ប្រទេសនីមួយៗគួរតែទទួលខុសត្រូវដោយស្មោះត្រង់រៀងៗខ្លួន ហើយធ្វើការរួមគ្នា ដើម្បីលើកកម្ពស់ដំណើរការនៃការគ្រប់គ្រងអាកាសធាតុសកល។ សកម្មភាពត្រូវតែអនុវត្តពីឥឡូវនេះតទៅ!